Do niedawna większość osób postrzegała suplementy diety w kontekście kształtowania sylwetki i poprawy zdolności wysiłkowych. Obecnie coraz częściej widzimy w nich substancje o charakterze pro-zdrowotnym, ale warto podkreślić, że od dawna istnieją również preparaty typu smart-drug, które mają korzystnie wpływać na nasze zdolności umysłowe, pamięć i koncentrację.

Coś więcej niż wygląd

O ile słowo fit zwykle kojarzy się z wyglądem, o tyle warto pamiętać, że zdrowy styl życia to pojęcie, które obejmuje nie tylko sprawność fizyczną, ale również umysłową. Nie ukrywajmy, prawie nikt z nas nie żyje ze sportu i element sylwetkowy, mimo, że istotny, wciąż jest dodatkiem do większej całości. Warto w tym wszystkim mieć głowę na karku, a jeśli już mowa o głowie, temat smart-drugs jest bardzo na miejscu.

Do tej grupy zaliczamy przeróżne substancje, które zwykle działają na neuroprzekaźniki lub np. usprawniają dostarczanie tlenu do mózgu. Owocuje to poprawą zdolności umysłowych, pamięci czy koncentracji. Tu warto podkreślić, że smart-drugs nie ma ścisłej definicji i nawet witaminy z grupy B moglibyśmy umieścić w tym zbiorze. Znacznie jednak popularniejsze związki to kofeina, adrafinil, hupercyna, cholina, winpocetyna czy piracetam. Wiele z nich stosowanych jest w terapii chorób takich, jak Altzheimer czy Parkinson, wiele również – przynajmniej w naszym kraju – wydawanych jest na receptę i powinniśmy zaliczać je do leków, mimo, że za granicą możemy dostać je w bez większego problemu w sklepie z suplementami. Jednym z takich przykładów jest aniracetam i to właśnie on będzie bohaterem tego artykułu.

Aniracetam

Zwykle nie piszę o lekach, ale w przypadku tego związku trudno mówić o skutkach ubocznych (jak zawsze decyduje dawka), tak czy owak, uprzedzam, że w Polsce można dostać go jedynie na receptę, więc potraktujmy artykuł jako ciekawostkę. Aniracetam to lek nootropowy, który w swoim działaniu jest bardzo podobny do jeszcze popularniejszego piracetamu, choć na wielu polach może być nieco skuteczniejszy. Związek ten nie tylko poprawia zdolności poznawcze, wpływa korzystnie na pamięć i działa ochronnie na komórki mózgowe, ale może być pomocny również w leczeniu depresji, fobii społecznych czy panicznych leków, a nawet przy zaburzeniach snu.

Mechanizm działania

Najważniejszy (choć nie jedyny) mechanizm działania aniracetamu polega na modulacji receprotów AMPA, które należą do jednego z podtypów receptorów glutaminianowych. Mechanizm ten jest dość złożony, warto pokrótce wyjaśnić, że glutaminian jest głównym pobudzającym neuroprzekaźnikiem w układzie nerwowym ssaków, a zaburzenia w transmisji glutaminergicznej odgrywają istotną rolę w wielu chorobach neurologicznych. Receptory AMPA odgrywają ważną rolę, jeśli chodzi o pamięć, uczenie się i zdolności poznawcze, a korzystny wpływ Aniracetamu lub jego metabolitów polega w dużej mierze na zmniejszaniu szybkości dezaktywacji i odczulania receptorów.

Dodatkowo nasz bohater podnosi poziom glutaminianu i asparaginaniu w niektórych obszarach mózgu oraz pośrednio przez aktywację AMPA zmniejsza wrażliwość receptorów kainowych. Dalej można doszukać się wpływu na GABA (choć nie wszystkie badania to potwierdzają), zwiększenia wydzielania acetylocholiny szczególnie w hipokampie i jądrze siateczkowatym, aktywacji receptorów muskarynowych oraz niktowynowych i na koniec wpływu na sekrecję dopamin oraz serotoniny szczególnie w korze przedczołowej, boczno-podstawnej części ciała migdałowatego i hipokampie czyli rejonach, które odgrywają istotną rolę w regulacji emocji, nastroju, procesów poznawczych oraz snu i czuwania.

Wszystko to brzmi dość skomplikowanie, nie sposób wyjaśnić wszystkich zależności, które pojawiają się w obrębie układu nerwowego w z uwagi na ich niezwykłą złożoność. Mówiąc prostym językiem, aniracetam może poprawiać zdolności poznawcze, szybkość uczenia się, zdolności zapamiętywania, korzystnie wpływać na motywację, zaburzenia snu, poprawiać nastrój, a przy okazji działać neuroprotekcyjnie.

Dawkowanie i bezpieczeństwo

Generalnie jest to związek bezpieczny, LD50 wynosi około 5 g / kg masy ciała, więc dla 80 kg mężczyzny jest to dawka 500 razy większa niż zalecana. Nie wykazuje działania toksycznego, nie stwierdza się również objawów uzależnienia psychicznego czy fizycznego. Nie ma zgłaszanych przypadków interakcji z innymi lekami (choć może wykazywać działanie przeciwpadaczkowe i to należałoby wziąć pod uwagę u osób przyjmujących leki przeciwpadaczkowe), zaleca się również pewną ostrożność (zwykle polegającą na zmniejszeniu dawki) u osób z niewydolnością nerek. Bardzo rzadko jest również zgłaszane działanie niepożądane i zwykle mowa tu o bezsenności lub niepokoju, który ustępuje bardzo szybko po zmniejszeniu dawki. A jeśli mowa o dawkach, te powszechnie zalecane oscylują w przedziale od 750 mg do 1500 mg na dobę. Maksymalne stężenie u ludzi aniracetam osiąga średnio po około 2 godzinach i zbiega się to z największymi zmianami w EEG, jednak już po około 6 godzinach poziom metabolitów w osoczu wraca zwykle do wartości wyjściowych (w przypadku osób starszych okres półtrwania może być dłuższy). Innymi słowy, jeśli ktoś decyduje się na przyjmowanie aniracetamu, dobrze, by dawkę podzielił i robił to kilka razy dziennie. Warto również dodać, że najlepsze rezultaty notuje się zwykle przy dłuższym stosowaniu (powyżej 2 tygodni).

Środki nootropowe

Podkreślę, to co powiedziałem na początku: Omawiany przeze mnie aniracetam, mimo, że jest substancją bezpieczną, wciąż wydawany jest w naszym kraju na receptę. Absolutnie nie zamierzam się z tym spierać i polecać aniracetamu czy innych środków nootropowych wydawanych na receptę jako suplementów diety. Pojawia się więc pytanie dlaczego poruszyłem ten temat? Przede wszystkim, by zwrócić uwagę ludzi na to, że suplementacja nie obraca się jedynie wokół budowania masy mięśniowej, poprawy siły czy spalania tkanki tłuszczowej. Istnieje również inna kategoria, kategoria dotycząca wpływu na układ nerwowy (swoją drogą tu rola aktywności i odpowiedniego żywienia również jest ogromna) i to moim zdaniem jest znacznie ciekawsze niż wałkowanie tematu kreatyny po raz n-ty.

Jacek Bilczyński