Rynek suplementów diety w Polsce rozwija się w bardzo szybko – jego wartość szacowana jest na ponad 4 miliardy złotych. Mnogość preparatów, którą mamy dyspozycji jest bardzo duża – jakie są wskazania do ich stosowania? Na początku warto wyjaśnić tą różnicę, bowiem wiele osób sięgających po środki tego typu nie umie jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Suplement diety nie jest lekiem – środki te mają więc zupełnie inny skład i działanie, chociaż obydwa można kupić w aptece.
Biopierwiastki i witaminy są głównym składnikiem suplementów diety – ich zadaniem jest uzupełnienie diety oraz efekt odżywczy – klasyfikowane są jako produkty spożywcze. Zadaniem leków (lub produktów leczniczych) jest profilaktyka lub leczenie schorzeń człowieka. Dają także możliwość postawienia diagnozy, wpływają na modyfikację, poprawienie lub przywrócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zupełnie inaczej wygląda proces wprowadzenia suplementu diety do sprzedaży. Niektóre dane statystyczne wskazują, że aż 70 procent Polaków przyjmuje suplementy diety.
Preparaty magnezu
Magnez jest bardzo istotnym pierwiastkiem dla naszego organizmu – z fizjologicznego punktu widzenia, jest niezwykle ważnym materiałem budulcowym, działa na poziomie komórkowym, aktywuje wiele procesów biochemicznych, ma duże znaczenie w prawidłowym działaniu układu krążenia (działanie antyartymiczne, a także zmniejsza ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego). Preparaty magnezu często zawierają dodatek pirydoksyny, czyli witaminy B6. To zabieg wyjątkowo korzystny, bowiem witamina B6 zwiększa wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego nawet o 40%!
Jakie objawy mogą świadczyć o niedoborze magnezu?
Jak wcześniej wspominano, wiele suplementów diety, w tym preparaty magnezu można kupić bez recepty. Znajomość symptomów, które mogą świadczyć o jego niedoborze jest bardzo ważna – ułatwi to decyzję o kupnie preparatu. Należy jednak zaznaczyć, że objawy związane z jego niedoborem mogą być bardzo różne i pozornie ze sobą niezwiązane. Zaliczamy do nich między innymi uczucie lęku, problemy ze snem, zaburzenia nastroju, drażliwość, ospałość, czy kurcze w obrębie przewodu pokarmowego. Przy znacznych niedoborach magnezu może także dojść do trudności z zajściem w ciążę – problem może leżeć zarówno po stronie kobiet jak i mężczyzn. Poza wymienionymi objawami, hipomagnezemia (inaczej zbyt niski poziom magnezu) może także zwiększać ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, arytmii, insulinooporności, nietolerancji glukozy czy powstawania zespołu metabolicznego. Niedobór magnezu może także objawiać się zaburzeniem prawidłowego poziomu elektrolitów – pojawia się hipokaliemia (czyli zbyt niski poziom potasu) oraz hipokalcemia (oznaczający zbyt niski poziom wapnia). Przyczyn tych problemów może być wiele, a jedną z nich jest brak magnezu, który z łatwością można uzupełnić stosując odpowiedni suplement diety.
Jednym z najczęściej wymienianych symptomów hipomagnezemii są kurcze mięśni, mrowienie czy drganie powiek – warto zastanowić się, kiedy takie objawy występują, w jakich sytuacjach i czy mają na przykład związek z wysiłkiem fizycznym lub nadmiernym zmęczeniem. Wszystkie te elementy, pozornie oczywiste mają bardzo duże znaczenie dla poznania przyczyny ich występowania. W każdym przypadku, w razie jakichkolwiek wątpliwości należy skorzystać z pomocy lekarza specjalisty, który na podstawie przeprowadzonego badania, wywiadu oraz ewentualnych analiz laboratoryjnych będzie mógł ocenić, jaka jest przyczyna występowania wymienionych objawów. W przypadku stopniowego lub nagłego nasilania się symptomów, również konieczna jest wizyta u lekarza. Nagłe zaostrzenie objawów wymaga również szybkiej, specjalistycznej pomocy, a samodzielna suplementacja preparatami magnezu zazwyczaj nie będzie wystarczająca.
Warto także zaznaczyć, że zbyt niski poziom magnezu może być także efektem zażywania niektórych leków. Należą do nich popularne inhibitory pompy protonowej (IPP), które znalazły zastosowanie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Często stosowanymi lekami są również diuretyki, wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Szczególnie długotrwałe stosowanie diuretyków pętlowych czy tiazydowych może predysponować do zbyt dużej utraty magnezu. Należy pamiętać, że niektóre antybiotyki, należące do grupy aminoglikozydów (gentamycyna, tobramycyna czy amikacyna) mogą także powodować hipomagnezemię. W przypadku zażywania leków oraz pojawienia się hipomagnezemii, przed rozpoczęciem suplementacji warto skorzystać z porady lekarza specjalisty.
Kto nie powinien zażywać preparatów magnezu?
Pomimo tego, że większość preparatów magnezu jest suplementem diety, a nie lekiem, to należy pamiętać, że w przypadku ich stosowania również konieczne jest zachowanie ostrożności. W razie jakichkolwiek wątpliwości przed rozpoczęciem stosowania magnezu warto zasięgnąć porady u lekarza lub farmaceuty.
Podobnie jak w przypadku innych środków, najważniejsze przeciwwskazania do stosowania preparatu magnezu stanowi nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu czy równoczasowe stosowanie leków zawierających lewodopę (wykorzystywaną w leczeniu choroby Parkinsona). Przyczyną tej sytuacji jest fakt, że witamina B6 (pirydoksyna) zmniejsza wchłanianie lewodopy, co z kolei ma wpływ na efektywność jej działania. Pacjenci, u których występują poważne nieprawidłowości ze strony nerek – ciężka niewydolność nerek (u których klirens kreatyniny jest mniejszy niż 30 ml/min) również nie powinni stosować suplementów diety zawierających w swoim składzie magnez.
Mimowolne skurcze mięśni
Chyba każdy z nas zna uczucie mimowolnych skurczy mięśni. Są nieprzyjemne i często pojawiają się w najmniej oczekiwanym momencie – na przykład podczas snu, powodując wybudzenie. Ból jest na tyle silny, że niejednokrotnie pojawiają się trudności z ponownym zaśnięciem.
Mimowolne skurcze mięśni mogą pojawić się w każdym miejscu naszego ciała – często sytuacja ta jednak dotyczy mięśni zlokalizowanych w obrębie kończyn dolnych. Problem może dotyczyć jednego jak i kilku mięśni. Zazwyczaj są to mięśnie – trójgłowy łydki, zginacze oraz przywodziciele. Doraźnym sposobem na zmniejszenie uczucia bólu jest rozciąganie mięśnia w którym wystąpił skurcz – jest to jednak sposób doraźny, nie eliminujący przyczyny tego zjawiska. Pamiętajmy, że jednym z nich może być niedobór magnezu.
Jak wcześniej wspomniano, jednym z objawów hipomagnezemii może być także drgająca powieka. Zazwyczaj jednak oprócz dyskomfortu ze strony oka, pojawiają się także skurcze mięśni kończyn górnych. Warto przy tym pamiętać, że drgająca powieka to także objaw zmęczenia czy stresu. Może być także symptomem niektórych schorzeń w obrębie narządu wzroku, jednak w takim przypadku, najczęściej pojawiają się także objawy dodatkowe. Jeśli drganie powieki nie ustępuje w ciągu kilku dni, to warto udać się na wizytę do lekarza, celem wykonania podstawowych badań.
Brak jest jednoznacznych i obiektywnych danych epidemiologicznych, które wskazywałyby jak często w populacji występują skurcze mięśni z powodu niedoboru magnezu.
Magnez na lepszy sen
Pojawiają się także badania, które wskazują, że suplementowanie magnezu może mieć także pozytywny wpływ u osób, które zmagają się z bezsennością. Na podstawie analizy, którą przeprowadzono o 46 pacjentów u których podawano 500mg magnezu przez 8 tygodni, ustalono że magnez może zmniejszać występowanie bezsenności, a także zwiększa samą efektywność snu. Badanie przeprowadzono wykorzystując metodę podwójnie ślepej próby. Z pewnością konieczne jest jeszcze przeprowadzenie badań z większą ilością uczestników, które jasno odpowiedzą na pytanie, czy suplementacja magnezu może zmniejszać objawy wynikające z bezsenności.
Jak zbadać poziom magnezu?
Utrzymujące się objawy, które mogą świadczyć o niedoborze magnezu powinno skłonić do wykonania podstawowych badań – warto zatem oznaczyć jego poziom we krwi. Można to zrobić podczas rutynowego badania krwi, pobierając ją z żyły. Za prawidłowy poziom magnezu uznaje się 0,65 – 1,2 mmol/l. W przypadku zbyt niskiego poziomu (hipomagnezemia) można rozważyć suplementację poziomu magnezu, jednak warto także podjąć odpowiednie kroki, które pozwolą ustalić jaka jest przyczyna jego niedoboru. Istotna jest także analiza składu leków, które zażywa pacjent, bowiem może mieć to duże znaczenie w patogenezie rozwoju hipomagnezemi.
Lek czy suplement?
Chociaż suplementy diety zawierające magnez są łatwo dostępne, to warto wspomnieć, że nie zawsze są rozwiązaniem w wyrównaniu jego zbyt niskiego poziomu. W szczególności dotyczy to poważnych objawów hipomagnezemii – na przykład zaburzeń metabolicznych, kardiologicznych czy też pojawienia się drgawek. W takich sytuacjach konieczne jest podawanie leków – siarczanu magnezowego, najczęściej dożylnie. Oczywiście niezbędny jest pobyt w szpitalu do czasu ustąpienia objawów oraz normalizacji stanu chorego. Zaburzenia rytmu serca spowodowane niedoborem magnezu mogą nieść za sobą poważne konsekwencje w związku z czym konieczne jest podjęcie szybkich działań mających na celu zwiększenie poziomu magnezu we krwi. W przypadku braku jednoznacznych objawów hipomagnezemii, suplementacja doustna może okazać się wystarczająca. Należy także zaznaczyć, że prawidłowa dieta człowieka powinna zabezpieczyć odpowiednią podaż magnezu.
Wiele mówi się na temat hipomagnezemii, ale warto także wspomnieć, że jego zbyt wysoki poziom (hipermagnezemia) może również powodować poważne objawy i nie jest zjawiskiem pożądanym.
Konsultacja merytoryczna: lek. med. Mateusz Nawrocki
Źródła:
l https://www.bankier.pl/wiadomosc/Suplementy-diety-to-rynek-wart-ponad-4-mld-zl-4115810.html
l https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4586582/
l „Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa” Krzysztof W. Nicpoń Oddział Neurologii i Wczesnej Rehabilitacji Poudarowej Szpitala Miejskiego w Bydgoszczy
l https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.5.1.
l „Farmakologia” R. Korbut PZWL